Dù cùng chung thời khắc đón chào năm mới an lành, nhưng phong tục, lễ cúng và cả văn hóa chúc Tết ở ba miền Bắc – Trung – Nam của Việt Nam có những nét đặc trưng riêng không phải ai cũng biết.
1. Phong tục 3 miền
1.1. Miền Bắc
- Phong tục chuẩn bị: Tết Nguyên Đán ở miền Bắc thường được các gia đình chuẩn bị rất kỹ lưỡng từ dọn dẹp, sửa sang lại nhà cửa, mua sắm đồ lễ vật cho tổ tiên và chuẩn bị mâm ngũ quả, bánh chưng (bánh tét ít phổ biến hơn).
- Lễ cúng: Chuẩn bị mâm cỗ Tết là một việc rất quan trọng và không thể thiếu ở miền Bắc. Mâm cỗ ngày Tết ở miền Bắc được chuẩn bị tươm tất và tuân thủ theo nguyên tắc: 4 bát 4 đĩa, bao gồm nước chấm, dưa hành và xôi, tượng trưng cho tứ trụ trong quan niệm dân gian.
- Chúc Tết: Người miền Bắc thường chúc Tết vào sáng mùng 1, đi thăm bà con, bạn bè, nhưng không đi thăm nhau trước khi hết ngày 30 Tết. Câu chúc Tết ở đây thường trang trọng hơn ở miền Nam và miền Trung.
- Kiêng kỵ: Phong tục đón Tết của người miền Bắc được biết đến là có nhiều điều cấm kỵ nhất cả nước. Theo đó, họ kiêng kỵ những điều sau đây trong những ngày đầu năm mới như:
Kiêng quét nhà: Họ quan niệm quét nhà trong 3 ngày Tết sẽ quét hết vận may ra khỏi nhà.
Kiêng đổ rác: Việc đổ rác ngày đầu năm sẽ khiến tiền tài trong nhà bị thất thoát, không mang lại những may mắn về tài chính.
Kiêng cho lửa ngày Tết: Quan niệm dân gian xưa cho rằng lửa tượng trưng cho sự may mắn. Việc cho lửa như cho đi sự may mắn của mình.
Kiêng cho nước đầu năm: Nước được xem như tài lộc của mỗi gia đình, vì vậy cho nước chính là cho đi vận may của mình trong năm mới.
Kiêng làm vỡ bát đĩa: Bát đĩa tượng trưng cho gia đình đầy đủ, sum vầy. Thế nên nếu làm vỡ bát đĩa trong ngày Tết sẽ làm ảnh hưởng đến hòa khí trong gia đình của bạn.
Bên cạnh những điều cấm kỵ, phong tục đón Tết của người miền Bắc còn có những phong tục mang tính tâm linh như: xông đất đầu năm, rắc vôi ở 4 góc vườn,…
1.2. Miền Trung
- Phong tục chuẩn bị: Khác với miền Bắc, Tết ở miền Trung các gia đình sẽ chuẩn bị nấu bánh tét. Tuy nhiên, đó chỉ là khác biệt nho nhỏ, bởi vì người miền Trung cũng sẽ chuẩn bị đồ lễ vật cho tỏ tiên và mâm ngũ quả chỉn chu. Những món ăn truyền thống thường thấy trong mâm cỗ Tết miền Trung: Gà luộc; Bánh tét; Thịt heo kho; Nem chua; Dưa hành; Ram cuốn,…
- Lễ cúng: Miền Trung có sự kết hợp giữa cúng tổ tiên và cúng các vị thần linh, với nhiều nghi lễ phức tạp và đặc trưng. Tục thờ cúng tổ tiên rất mạnh mẽ ở miền này.
- Chúc Tết: Người miền Trung ít khi chúc Tết náo nhiệt như ở miền Nam, phần lớn người ở đây sẽ thăm hỏi bà con, bạn bè và hỏi thăm sức khỏe, công việc. Không khí Tết ở miền Trung khá ấm áp và dễ chịu.
- Kiêng kỵ: Người miền Trung có một vài điều kiêng kỵ trong những ngày đầu năm mới:
Kiêng các món ăn từ tôm: Họ quan niệm rằng ăn tôm sẽ bị đi giật lùi như tôm.
Kiêng trứng vịt lộn, thịt vịt: Quan niệm dân gian xưa cho rằng thịt vịt sẽ gặp xui xẻo trong năm mới.
Kiêng mặc đồ màu trắng: Phong tục này không phổ biến nhưng vẫn có ở một số địa phương miền Trung.
1.3. Miền Nam
- Chuẩn bị Tết: Miền Nam đón Tết trong không khí vui vẻ, nhộn nhịp và rộn ràng. Họ chuẩn bị rất nhiều món ăn đặc trưng như bánh tét, bánh chưng, thịt kho hột vịt, canh khổ qua nhồi thịt, gà luộc, chả giò, gỏi ngó sen, tôm khô, củ kiệu,… và các loại trái cây như dưa hấu, cam, quýt. Nhà cửa được trang trí rực rỡ sắc màu với hoa mai vàng, hoa đào, hoa cúc,… với mong muốn một năm mới nở hoa rực rỡ và mang ý nghĩa may mắn đến cho họ trong năm mới.
- Lễ cúng: Người miền Nam cũng cúng tổ tiên nhưng không quá cầu kỳ như miền Bắc. Tết ở miền Nam thiên về sự vui vẻ, tiệc tùng, tụ họp gia đình.
- Chúc Tết: Người miền Nam rất thích chúc Tết và thường đi thăm bà con bạn bè suốt mấy ngày Tết. Câu chúc Tết thường mang tính cầu chúc may mắn, tài lộc như “An khang thịnh vượng”, “Vạn sự như ý”,…
- Kiêng kỵ: Quan niệm của người miền Nam cho rằng việc tránh thực hiện những điều kiêng kỵ này sẽ giúp bạn có một năm mới may mắn và thuận lợi.
Vào nhà trước Giao thừa: Quan niệm cho rằng nếu không về nhà kịp sẽ đồng nghĩa với việc cả năm mới bôn ba, làm ăn vất vả.
Không được để mất chổi: Trong ngày tết mà mất chổi sẽ khiến cho cả năm gia đình gặp trộm cắp, mất của cải.
Kiêng để cối xay gạo trống vào ngày đầu năm: Điều này tượng trưng cho sự thất bát, mùa màng thất thu trong năm tới. Chính vì thế, người ta thường đổ một ít lúa vào cối xay, ngụ ý cầu mong cho năm tới được lúa gạo tràn đầy.
Dọn cỗ ngày Tết: Tết ở miền Nam, các gia đình thường đón tiếp rất nhiều người thân, khách khứa, bạn bè đến nhà. Chính vì vậy, họ quan niệm phải chuẩn bị mâm cỗ ngày Tết để tụ tập, quay quần bên nhau.
2. Checklist những việc cần chuẩn bị trước thời điểm năm mới Tết đến
Những ngày Tết đang đến gần là khoảng thời gian các gia đình tất bật bắt tay vào việc dọn dẹp nhà cửa, chuẩn bị, sắm sửa mọi thứ đầy đủ với hy vọng đón một năm mới trọn vẹn, bình an. Tuy nhiên, thời gian gấp rút mà có quá nhiều việc phải làm và không biết phải bắt đầu từ đâu. Cùng SAKOS.vn điểm danh các list công việc mà chúng ta cần làm để đón dịp Tết sắp đến!
- Dọn dẹp nhà cửa, sửa soạn lại bàn thờ gia tiên
- Đi mua cây cối, hoa quả để trưng Tết
- Mua các loại bánh kẹo, đồ ngọt, mứt Tết
- Mua sắm quần áo mới, vali về quê ăn Tết
- Tân trang lại ngoại hình của bản thân
- Chuẩn bị những món ăn truyền thống ngày Tết
Bên cạnh đó, bạn có thể tham khảo thêm “Top 5 mẫu vali thời trang nhất 2025“, vừa mua sắm chiếc vali mới cho chuyến về quê ăn Tết, vừa sở hữu thêm một trong những mẫu chiếc vali sang – xịn – mịn hot nhất 2025 này.
