Cố đô Hoa Lư, nằm tại Ninh Bình, là một trong những địa điểm lịch sử quan trọng của Việt Nam. Với hơn 1000 năm lịch sử, nơi đây từng là trụ sở của hai triều đại Đinh và Lê, đồng thời là trung tâm quyền lực và văn hóa của đất nước. Cố đô Hoa Lư hiện vẫn giữ lại những di tích kiến trúc độc đáo, gợi nhớ về thời kỳ hoàng kim của lịch sử Việt Nam, thu hút du khách bởi vẻ đẹp cổ kính và giá trị văn hóa sâu sắc của nơi đây.
1. Cố đô Hoa Lư – Di sản văn hóa được UNESCO công nhận.
Địa chỉ: xã Trường Yên, huyện Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình
Với diện tích ấn tượng lên đến 300ha, Cố đô Hoa Lư tự hào sở hữu các công trình kiến trúc văn hóa và lịch sử đáng giá, kết hợp với cảnh sắc non nước hữu tình. Là một trong bốn vùng lõi của Quần thể danh thắng Tràng An, Cố đô Hoa Lư đã được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa kép đầu tiên và duy nhất tại Đông Nam Á từ năm 2014.
Điểm tham quan này không chỉ thu hút du khách bởi giá trị lịch sử mà còn bởi vẻ đẹp thiên nhiên tuyệt vời, tạo nên sức hút đặc biệt và là điểm đến được nhiều người ưa thích nhất tại Ninh Bình ngày nay.
2. Tìm hiểu về bề dày lịch sử trong 42 năm nơi Cố đô Hoa Lư
Cố đô Hoa Lư, đế đô đầu tiên của Việt Nam, tồn tại trong 42 năm, đã là chứng nhân cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước oai hùng trong 12 năm triều Đinh (968 – 980), 29 năm triều Tiền Lê (980 – 1009) và đầu nhà Lý (1009 – 1010).
Với địa thế đồi núi bao quanh như một bức tường vững chãi, cùng sông Hoàng Long uốn khúc và cánh đồng Nho Quan, Gia Viễn, Hoa Lư là nơi có giá trị chiến lược cao. Tại đây, vào năm 968, Đinh Bộ Lĩnh đã thống nhất 12 sứ quân, lên ngôi hoàng đế, khai sinh nước Đại Cồ Việt oai hùng, khiến Hoa Lư trở thành trung tâm chính trị và đế đô đầu tiên của đất nước.
Dưới thời vua Lý Thái Tổ, quyết định dời đô lịch sử được đưa ra, với Hoàng thành Thăng Long được chọn làm kinh đô mới vì nhận thấy Hoa Lư hẹp chật và khó mở rộng thành thủ đô phù hợp với vị thế quốc gia.
Mặc dù kết thúc vai trò của mình, Hoa Lư vẫn để lại dấu ấn trong hệ thống triều đình và kiến trúc của Thăng Long sau này. Mặc dù không còn là nơi cư trú của vua, Cố đô Hoa Lư vẫn được bảo tồn với những công trình kiến trúc kiên cố như đền, chùa, đền thờ, duy trì giá trị lịch sử đến ngày nay.
3. Cố đô Hoa Lư – Dấu ấn về một thời vàng son của dân tộc
Với diện tích rộng lớn lên đến hơn 300ha, Cố đô Hoa Lư là một quần thể di tích đa dạng với các công trình kiến trúc đặc sắc như tường thành, hang động, đền chùa, lăng mộ và những công trình khác mang giá trị lịch sử và văn hóa cao. Cố đô được chia thành 3 vùng quan trọng: vùng bảo vệ đặc biệt, vùng đệm và các di tích liên quan.
Vùng bảo vệ đặc biệt bao gồm toàn bộ khu vực bên trong thành Hoa Lư, với nhiều di tích lịch sử như đền vua Lê Đại Hành, đền vua Đinh Tiên Hoàng, đền thờ Công chúa Phất Kim, chùa Nhất Trụ, phủ Vườn Thiên, chùa Kim Ngân, bia Câu Dền, chùa Cổ Am, phủ Chợ, hang Bim, chùa Duyên Ninh, sông Sào Khê và tường thành, nền điện dưới lòng đất.
Vùng đệm của Cố đô Hoa Lư bao gồm khu vực cảnh quan hai bên dòng Sào Khê, Quần thể danh thắng Tràng An với hệ thống chùa và Động Am Tiên, đình Yên Trạch, hang Muối, hang Quàn, hang Sinh Dược, hang Luồn, hang Địa linh, hang Ba Giọt, hang Nấu Rượu, chùa Bà Ngô, đền Trần, phủ Khống, phủ Động, động Liên Hoa, hang Bói, v.v.
Các di tích liên quan trong quần thể Cố đô Hoa Lư đóng vai trò quan trọng trong thời kỳ nhà Đinh, bao gồm hệ thống chùa Bái Đính cổ, cổng Nam, cổng Động, động Hoa Lư, động Thiên Tôn, đền thờ Đinh Bộ Lĩnh và những di tích khác liên quan tại tỉnh Ninh Bình.
5. Những công trình kiến trúc tiêu biểu nơi Cố đô Hoa Lư
5.1. Khám phá di tích đền thờ vua Đinh Tiên Hoàng nơi Cố đô Hoa Lư
Trải dài hơn 1.000 năm lịch sử, các công trình di tích quan trọng tại Cố đô Hoa Lư vẫn được bảo tồn và giữ gìn cho đến ngày nay, trong đó đền thờ vua Đinh Tiên Hoàng và đền vua Lê Đại Hành nổi bật với giá trị vô cùng đặc biệt.
Đền vua Đinh Tiên Hoàng, nằm tại xã Trường Yên – trung tâm thành Đông của cố đô xưa, được xem là một trong những điểm đặc biệt với vị trí lý tưởng: hướng về núi Mã Yên, nơi mộ vua Đinh Tiên Hoàng nằm để chiêm ngưỡng vẻ đẹp tự nhiên của non sông. Đền được khởi công từ thời nhà Lý theo phong cách ‘nội công, ngoại quốc’, mô phỏng kiến trúc cổ kính từ kinh đô xưa, và sau đó được tái thiết dưới thời Hậu Lê.
Là một công trình kiến trúc độc đáo xây dựng từ thế kỷ 17, đền vua Đinh Tiên Hoàng bao gồm nhiều công trình ấn tượng như ngọ môn quan, núi giả, hồ sen, vườn hoa, nghi môn ngoại, nghi môn nội cùng ba tòa bái đường, Thiên Hương và hậu cung. Trong khuôn viên, có bức tượng vua Đinh cùng các con trai. Đền vẫn lưu giữ nhiều cổ vật quý như đôi voi chầu, cặp bảo vật long sàng đá ở Sân rồng, được chạm khắc tinh xảo từ đá xanh nguyên khối.
5.2. Đền vua Lê
Nằm cách đền vua Đinh khoảng 500m, đền vua Lê Đại Hành có quy mô nhỏ hơn nhưng không kém phần ấn tượng. Đền này bao gồm ba tòa Bái Đường, Thiên Hương thờ Phạm Cự Lượng – người đã hỗ trợ Lê Hoàn trong việc lên ngôi trước đây. Trong khu vực chính cung là nơi thờ vua Lê Đại Hành, bên trái là Lê Ngọa Triều – con trai của vua Lê, bên phải là hoàng hậu Dương Vân Nga. Phía trước đền là quảng trường trung tâm của Cố đô Hoa Lư, và phía sau là hào nước bảo vệ cố đô xưa chạy quanh dưới chân núi Đìa.
Hiện nay, đền vua Lê vẫn lưu giữ những dấu tích kiến trúc cổ với các mảng chạm trổ, điêu khắc công phu và cả dấu tích của nền cung điện cũ với các món đồ gốm sứ cổ. Các hiện vật quý này hiện đang được bảo quản tại phòng bảo tàng ở phía trái của đền.
5.3. Đền thờ Công chúa Phất Kim
Nằm bên cạnh đền vua Lê Đại Hành và chùa Nhất Trụ chính là đền thờ Công chúa Phất Kim, con gái của vua Đinh Tiên Hoàng. Đền là nơi người dân xây dựng để suy tôn người phụ nữ hiền lành, chịu nhiều sóng gió của thế kỷ X ngày trước.
Không chỉ là đế đô đầu tiên của đất nước ta ngày trước, Cố đô Hoa Lư ngày nay vẫn còn đó những công trình kiến trúc có ý nghĩa to lớn về văn hóa, lịch sử, thể hiện được một thời dân tộc oai hùng. Nếu có dịp về với vùng đất Ninh Bình, đừng bỏ lỡ cơ hội một lần được ghé đến tham quan nơi cố đô bạn nhé.
